2023 | College 5 (4 april)

College 5 is al voorbij. We gingen na hoe hét principe van de Verlichting ('sape audere': durf (zelf) te denken) leidend werd in de orgelbouw via de boeken van Johann Gottlob Töpfer, een kosterszoon die nu wel eens wilde weten waaróm eigenlijk orgels zus en zo horen te worden gebouwd, zoals adel en clerus tot dan toe hadden verordonneerd.

Romantiek

Het woord dat vaak bij die tijd wordt gebruikt is 'romantiek', maar dat is nog problematischer dan 'barok'. Wel is het goed te beseffen dat er echt een andere tijd aanbrak, en dat dat gespiegeld werd in de klank van de orgels. In plaats van 'eenheid in verscheidenheid', het klassieke principe waarbij orgels allerlei verschillende klankkleuren tot een eenheid brachten, gold nu veeleer het omgekeerde: 'verscheidenheid in eenheid', met als idee dat het orgel net als andere instrumenten één basisklankkleur had, die zich (dat dan weer wel) op allerlei manieren kon manifesteren: naadloos van luid naar zacht, van helder naar dof, van hoog naar laag. 

Technologie

Het was een aanzet tot compleet nieuwe orgeltechnologie. De tooncancellade (het basistype windlade van klassieke orgels) maakte plaats voor de registercancellade, mechanische tractuur (abstracten en wellen tussen toets en pijp) werden vervangen door pneumatiek, spaanbalgen (die schuin omhoog gaan als ze volgeblazen worden) door magazijnbalgen (die recht omhoog gaan) – enzovoort.

Cursus Orgelkunde in 2024

De 20ste eeuw, die graag terug wilde naar de heldere tijd van vóór de Romantiek, had er maar moeite mee. Daarover gaan we het volgend jaar hebben. Tot dan!

U kunt hieronder de presentatie van college 5 bekijken. De presentatie heeft de vorm van een film, die u eenvoudig kunt pauzeren om een dia langer te bekijken. Er is gekozen voor het filmformaat omdat daarin ook de muziekvoorbeelden beluisterbaar zijn.