Het Sauer-orgel

Met het Sauer-orgel, herkenbaar aan zijn bijzondere groene frontpijpen, bezit het Orgelpark een instrument uit een van de belangrijkste orgelfabrieken uit de vroege 20ste eeuw, in de jaren 50 van de 19de eeuw opgericht door Wilhelm Sauer (1832-1916). Karl Ruther leverde het orgel namens de firma Sauer in 1922 aan de Parkkerk, zoals het Orgelpark destijds heette. Het front is ‘ontworpen’ door de architect van de kerk, E.A.C. Roest: hij kopieerde het van het in 1906 gebouwde Voit-orgel in de Lutherkirche in Mannheim.

Klankpalet

Het Sauer-orgel heeft een zeer breed klankpalet: van zacht en ingetogen tot breed en orkestraal, met duizend schakeringen daartussen. Uniek voor Nederland is dat het orgel bij de restauratie in 2006, uitgevoerd door de Elbertse Orgelmakers uit Soest, zijn pneumatische verbindingen tussen toets en pijp terugkreeg; niet alleen de pijpen werken dus op luchtdruk, maar ook de techniek waarmee de organist de ventielen onder de pijpen opent.

De tweede speeltafel

Sinds de zomer van 2011 beschikt het Sauer-orgel bovendien over een tweede speeltafel. Deze speeltafel is gemakkelijk verplaatsbaar, en dat heeft twee grote voordelen: het publiek kan de organist zien spelen, en de organist kan het Sauer-orgel veel beter horen.

Deze speeltafel is meer dan alleen maar een kopie van de originele speeltafel, die overigens nog altijd in de voormalige kansel staat en gewoon gebruikt kan worden. Zo heeft de tweede speeltafel drie klavieren in plaats van twee, en ook zijn er allerlei knoppen bijgekomen.

Dat heeft alles te maken met de manier waarop de speeltafel op het oude orgel is aangesloten. De huidige computertechniek maakt het mogelijk alle signalen van de speeltafel via een simpele ethernetkabel naar het orgel te versturen, en dat opent bijzondere mogelijkheden.
Stel, u bent organist en u bent uitgenodigd een concert in het Orgelpark te geven. U krijgt om te beginnen een sleutel in de vorm van een zwart stukje plastic. Daarin bevindt zich een chip. Houdt u deze sleutel bij het bovenste klavier dan gaat het orgel niet alleen aan, maar het herkent ook uw sleutel. Dat is praktisch, want het betekent dat alles wat u in het computergeheugen van de speeltafel zet opnieuw voor u klaar staat zodra u het orgel met dezelfde sleutel nog eens aanzet. 
Hieronder vindt u een verdere beschrijving van de digitale speeltafel. Kijkt u liever? Op deze pagina vindt u de video met een complete gebruiksaanwijzing van de speeltafel.

Het computergeheugen kan bijvoorbeeld maar liefst 3.000 registraties opslaan. Dat werkt zo: u kiest met de registerknoppen een registratie (een klankkleur dus, door de registerknoppen te bedienen) en u geeft het orgel met een specifieke toetscombinatie opdracht uw registratie te onthouden. Vervolgens kiest u de volgende registratie en laat het orgel ook die registratie onthouden. Enzovoort. U verandert tijdens het concert van registratie door op slechts één knop te drukken, hoe complex de registratiewisseling ook is. Uw registrant hoeft dus alleen daarop te letten en op het accuraat omslaan van uw bladmuziek.
Aan de digitale speeltafel zullen u ook de gekleurde registerknoppen opvallen. Anders dan bij de oude speeltafel horen de registers bij de nieuwe speeltafel niet meer bij een bepaald klavier. Anders gezegd: alle registers kunnen op alle klavieren gebruikt worden. De clou is dat de registers in het Sauer-orgel in zes groepen verdeeld zijn. Elk van die groepen hebben we een kleur gegeven. Door nu op de gekleurde knoppen direct naast de klavieren te drukken, kunt u kiezen welke groep registers op welk klavier zal klinken. Voor elke kleur heeft elk klavier drie knoppen: u kunt registers op hun normale toonhoogte gebruiken, maar ook een octaaf lager en een octaaf hoger.

Er zijn nog veel meer mogelijkheden. Het orgel kan bijvoorbeeld zelf onthouden wat er op gespeeld is, en dat opnieuw laten horen; een prachtige optie voor onderzoek naar improvisaties. Ook is het mogelijk het orgel met de computer, dus zonder organist, te laten spelen, of juist met organist en computer tegelijk. Wie dat wil kan zelfs vier organisten tegelijk laten spelen op vier separaat geleverde keyboards, die overal in de zaal kunnen worden opgesteld.
Componisten en musici zijn bijzonder enthousiast over de digitale speeltafel. Componisten omdat zij het klankmateriaal van het Sauer-orgel nu veel breder kunnen inzetten dan voorheen, en musici vooral vanwege de prettige aanslag, de registratiecomputer en het feit dat ze direct contact met zowel het orgel als het publiek hebben.

Download de dispositie van het Sauer-orgel.