Helmut Werner Orgelbauer

Op 21 maart 2018 nam het Orgelpark het Utopa Barokorgel in gebruik. Het is onder leiding van het Orgelpark door vier bedrijven gebouwd: Hermann Eule Orgelbau (Bautzen, Duitsland), Sinua (Ratingen, Duitsland), Munetaka Yokota (Tokio, Japan), en Elbertse Orgelmakers (Soest, Nederland). Namens de firma Eule was met name orgelmaker Helmut Werner actief: hij bepaalde de mensuren (de maatvoering) van de pijpen en bewaakte het maken ervan. Het orgel telt bijna 2.500 pijpen. Orgelpark Research Report #7 is gewijd aan Helmut Werner en zijn kennis. 

 

Het Utopa Barokorgel is zowel een compromisloos historisch georiënteerd instrument als een van de meest geavanceerde orgels van de 21ste eeuw. De bouwgeschiedenis is in beeld gebracht in een documentaire. Een indruk van de muziek waartoe het instrument tot nu toe inspireerde is te vinden op de video pagina van onze website).

 

Het Orgelpark had bedacht dat het nieuwe orgel moest gaan klinken als een instrument van orgelmaker Zacharias Hildebrandt, tijd- en streekgenoot van Johann Sebastian Bach. Extra belangrijk werd zo het pijpwerk, en zo kwam de firma Eule in het vizier: onder leiding van Helmut Werner had het bedrijf bijna alle Hildebrandt-orgels die nog bestaan gerstaureerd. Voor het Orgelpark betekende het een buitenkans dat de toen 72-jarige orgelmaker van harte bereid bleek te zijn kennis te delen. Orgelpark Research Report #7 geeft (een deel van) deze kennis door.

 

Organist en onderzoeker Elisabeth Hubmann kreeg de opdracht de oude meester voor het boek te interviewen. Haar tekst toont een fascinerend beeld van de geschiedenis van de orgelbouw achter het IJzeren Gordijn. Boeiend is het bijvoorbeeld om te lezen hoe Werner als dienstweigeraar geremd werd in de ontwikkeling van zijn vaardigheden, en hoe hij later samen met Kristian Wegscheider alsnog een opleiding tot restaurateur kon volgen. Hubmann koos ervoor Werner uitvoerig aan het woord te laten en zijn manier van spreken intact te laten, waardoor ook zijn eigenzinnigheid en zijn humor volop ruimte krijgen.

 

Het grootste deel van het nieuwe boek bestaat op Werners verzoek echter uit de documentatie die hij samen met zijn Eule-collega Jan Werner (geen familie) samenstelde als basis voor de restauratie van het Hildebrandt-orgel in Naumburg; de klank van dit instrument was de referentie voor die van het Utopa Barokorgel. De documentatie biedt een indrukwekkende hoeveelheid kennis over Hildebrandt, zijn bouwwijze en zijn opvattingen.

 

Bij het boek horen vier bijlagen, die alleen hier beschikbaar zijn. Ze zijn bereikbaar via de rode knoppen rechts:

• Bijlage 1: foto's van het Hildebrandt-orgel in Naumburg
• Bijlage 2: de dispositie van het Hildebrandt-orgel in Naumburg
• Bijlage 3: de mensuren van het Hildebrandt-orgel in Naumburg 
• Bijlage 4: de geschiedenis van het Hildebrandt-orgel in Naumburg per register

 

Duidelijk is natuurlijk dat het Utopa Barokorgel niet klinkt zoals Hildebrandt het gewild zou hebben; al was het maar omdat het Naumburger orgel zijn originele klank ook niet meer heeft. Even duidelijk is echter dat de orgelmakers hun uiterste best hebben gedaan dat ideaal zo dicht mogelijk te benaderen.