Wetenschap in het Orgelpark

Het Orgelpark vindt wetenschap belangrijk: bij artistieke activiteiten hoort bespiegeling. In 2008 startte het Orgelpark het Orgelpark Research Program en in 2010 vestigde het de leerstoel Orgelkunde aan de Vrije Universiteit Amsterdam opnieuw. Vervolgens werd in 2012 het Orgelpark Kennisprogramma gestart. Hans Fidom is verantwoordelijk voor de wetenschappelijke activiteiten van het Orgelpark en, als hoogleraar, voor de leerstoel Orgelkunde aan de VU.

 

Orgelpark Kennisprogramma

Het Orgelpark Kennisprogramma is bedoeld voor mensen die van muziek houden en daar graag iets meer over willen weten. Het programma bevat onder meer de jaarlijkse Cursus Orgelkunde. Voor € 80,- per jaar bent u GastVriend van het Orgelpark en kunt u zowel alle concerten bezoeken als deze cursus volgen (zes opeenvolgende dinsdagmiddagen in het voorjaar). Ook vinden in het kader van het Kennisprogramma elk seizoen enkele colloquia plaats. Dit zijn evenementen op zaterdagmiddag, met een of twee sprekers, discussie en muziek.

 

Orgelpark Research Program

Het Research Program is het wetenschappelijke programma van het Orgelpark. Op projectbasis wordt onderzoek gedaan naar vormen van muziek en musiceren waartoe orgels inspireren. Elk jaar organiseert het Orgelpark in het kader van deze projecten een internationaal meerdaags symposium, steeds in de eerste week van juni. In de gratis op deze site beschikbare Research Reports wordt verslag gedaan van de onderzoeksresultaten; niet alleen in tekst, maar ook in muziek en beeld. Vanwege het internationale karakter van deze projecten is de voertaal van het Orgelpark Research Program Engels; enkele Research Reports zijn echter ook in het Nederlands beschikbaar.

 

Van 2008 tot 2011 stond improvisatie centraal. De eigen klankidentiteit van elk orgel komt dikwijls het best uit de verf in speciaal voor dat orgel gemaakte muziek - en dus improviseren organisten al eeuwenlang graag op hun instrument. Wat is de geschiedenis van deze gewoonte, hoe klonken improvisaties bij Bach eigenlijk en hoe wordt er vandaag de dag geïmproviseerd? Antwoorden op deze en andere vragen zijn gebundeld in Orgelpark Research Report #3.

 

Een ander aspect is het doorlopende onderzoek naar 15de- en 16de-eeuwse orgelcultuur in Europa, rond het in 2012 in het Orgelpark geplaatste Van Straten-orgel. Dit orgel representeert in klank en techniek de oorspronkelijke staat van Nederlands oudste nog bewaard gebleven orgel: het in 1479 door Peter Gerritsz gebouwde instrument van de Nicolaïkerk in Utrecht. Orgelpark Research Report #4 doet er verslag van, en bevat ruim een uur muziek op het Van Straten-orgel, gespeeld door onder anderen Harald Vogel.  

 

Van eind 2012 tot en met maart 2018 speelde de bouw van het Utopa Barokorgel een hoofdrol binnen het Orgelpark Research Program. Dit orgel is qua uiterlijk, klank en techniek gebouwd zoals de met Johann Sebastian Bach bevriende orgelmaker Zacharias Hildebrandt het zou hebben kunnen doen in een zaal als die van het Orgelpark; maar biedt tegelijkertijd een 21ste-eeuwse toegang tot zijn 18de-eeuwse klankmateriaal, met behulp van speciaal daartoe ontwikkelde digitale technologie. Het Utopa Barokorgel is op 21 maart 2018 in gebruik genomen. Orgelpark Research Report #5/1 en Orgelpark Research Report #5/2 gaan over de bouw ervan, Orgelpark Research Report #7 vertelt het verhaal van orgelmaker Helmut Werner, die een hoofdrol speelde bij de klankbepaling van het Utopa Barokorgel.

 

Het Utopa Barokorgel staat inmiddels internationaal bekend als toonaangevend "hyperorgan". Hyperorgans zijn orgels die dankzij nieuwe technologie dynamischer klinken dat andere pijporgels: de musicus/kunstenaar kan klankkleur en klankkracht veel soepeler variëren. Het Orgelpark Research Program brengt in kaart wat de betekenis daarvan is voor het maken van muziek, of die nu naar Bach verwijst of compleet nieuw is. Centraal staat onderzoek naar de activiteit van het musiceren en de rol van de luisteraar bij het beoordelen daarvan. Doel is musici en andere kunstenaars tot nieuwe manieren van musiceren te inspireren en zo het orgel een als vanzelfsprekende plaats te geven in de 21ste eeuw. 

 

Orgelkunde/Vrije Universiteit

De leerstoel Orgelkunde aan de Vrije Universiteit verzorgt onderwijs en entameert onderzoek. Ook organiseert de VU/de leerstoel elke jaar de Artistic Research week ORGAN IN SITU in het Orgelpark. Daarin werken academische studenten (vooral van universiteiten) en artistieke studenten (voornamelijk van conservatoria) samen in het creëren van nieuwe muziek en klankkunst met hyperorgels.